Protokół dwudziestego szóstego posiedzenia Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 18 stycznia 1821 r.
Or. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. S I 77, s. 80–83.
Edycja krytyczna: Mateusz Mataniak.

18 I 1821

[s. 80] Działo się na posiedzeniu Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego dnia 18 stycznia 1821 r.

W obecności Jaśnie Wielmożnego prezesa Senatu i Rady¹, JW Nikorowicza prezesa Appellacyi², JW Grodzickiego senatora³, JW Litwińskiego Rektora⁴, Jaśnie Wielmożnych Krzyżanowskiego⁵, Hoszowskiego⁶ i Markowskiego⁷ zastępców konserwatorów i JW Słotwińskiego⁸ delegowanego od Zgromadzenia Reprezentantów tudzież Darowskiego sekretarza Rady⁹.

Przedmiot. Senat Rządzący nadsyła w kopii podaną prośbę do siebie przez czterech ekskludowanych uczniów, w której ciż żądają pociągnienia do odpowiedzialności Intendenta Policji, a zarazem zawiadamia Radę, iż im odpowiedział, aby zażalenie swe jako małoletni i pod władzą zostający przez właściwą sobie Zwierzchność Szkolną przełożyli. Uchwalono. Powziąć do wiadomości.

Przedmiot. Senat Rządzący donosi, iż Izba Reprezentantów mianowała większością głosów członkiem Wielkiej Rady JW Feliksa Słotwińskiego, reprezentanta z gminy okręgowej Pisary. Uchwalono. Rada pobiera do wiadomości.

Przedmiot. Senat Akademicki daje swoją opinię w okoliczności poczynionych zarzutów Rektorowi Liceum p. Himonowskiemu¹⁰ i oświadcza, iż pomimo tych zarzutów p. Himonowski w teraźniejszym położeniu rzeczy dla starganych sił dłużej przy sprawowaniu urzędu Rektora zaskarżonym być nie może. Przeto tenże Senat Akademicki wnosi, aby z powodu że zeszłe członki Komitetu nie miały Instrukcji i że przez nowy wybór uradzone podobnemu nieporządkowi dalsze dochodzenie zarzutów przeciw bywszym członkom Komitetu miejsca nie miało. [s. 81] P. Himonowski dowodzi swoje zasługi i prosi o utrzymanie siebie przy Urzędzie Rektora. Uchwalono. P. Himonowskiego dla starganych sił dłużej obowiązków Rektora dopełniać nie mogącego od obowiązków uwolnić i ze względu na jego zasługi pensję emerytalną onegoż do 2200 złp podwyższyć, którą od dnia 1 lutego br. pobierać ma z funduszu pobieranej dotąd przez siebie pensji, której resztująca ilość

na zapłacenie zastępcy profesora czy do mianowania aktualnego Rektora użytą być może. O postanowieniu niniejszym Senat Rządzący, Senat Akademicki, Komitet Liceum nadzorujący i p. Markiewicz¹¹ Wizytator Generalny zawiadomiony być ma. Niemniej z uwag przez Senat Akademicki przytoczonych zezwolić, aby dalsze dochodzenie zarzutów członkom byłego Komitetu przez p. Himonowskiego zrobionych miejsca nie miało.

Przedmiot. P. Jerzy Moczarski bywszy profesor w Liceum Krakowskim uprasza o udzielenie mu posady Rektora Liceum św. Anny. Uchwalono. Zawiesić odpowiedź do dalszego czasu.

Przedmiot. P. Markiewicz Wizytator Generalny Liceum zdaje sprawę z dopełnionych czynności wizytatorskich, projektuje różne środki do uporządkowania Liceum i prosi o uwolnienie siebie od urzędu wizytatora. Uchwalono. Oświadczyć p. Markiewiczowi zadowolenie za podjęte dotąd przez niego gorliwe prace i oznajmić mu, że Rada w dzisiejszych okolicznościach uwolnić go jeszcze od obowiązków wizytatorskich nie może. Wybór kollabotorów którzy w razie słabości profesorów zastępować mają zostawia Rada władzy Wizytatora Generalnego równie jak i przedstawienie ich do nagrody. [s. 82] Wezwać Senat Rządzący aby traktować polecił komu należy z entreprenerów Teatru i balów, aby na każdą teatralną reprezentację i bal jeden profesor z każdego Oddziału miał wolne wnijście. Zapewnić szczególne względy dla tych profesorów Liceum, którzy częstsze i dokładniejsze raporty z wizyt w mieszkaniach uczniów czynionych dawać będą. Rada zezwala, aby profesorom obu Oddziałów Liceum zostawionymi były książki z minerwaliów zakupione do użycia, jednak pod warunkiem, aby na każdej konsygnacji przez p. Bandtkie¹² bibliotekarza sporządzonej podpisał się każdy z profesorów biorący książki i zobowiązał iż jeżeli w końcu roku szkolnego nie okaże temuż p. bibliotekarzowi udzielonych mu książek w zupełności, wolno mu będzie z pensji jego w czasie wakacji pobieranej potrącić wartość za każdą książkę brakującą, wpływ ten należeć ma do funduszów minerwaliów, a zatem do Kasy Głównej wnoszonym będzie. W miejsce p. Himonowskiego wzywa Rada na zastępcę p. Wysockiego profesora, uwalniając go od wszystkich lekcji, względem zastępstwa zaś p. Wysockiego¹³ wzywa Komitet i Wizytatora Generalnego, aby zniósłszy się okoliczność tę w jak najdogodniejszy dla pożytku młodzieży sposób załatwili i raport w tej mierze Radzie uczynili. O czym respective Senat Rządzący, Komitet Liceum nadzorujący, p. Markiewicz Wizytator Generalny, p. Bandtkie i p. Wysocki zawiadomionymi być mają.

[s. 83] Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia uchwałę Wydziału Medycznego zapadłą w okoliczności użycia kwoty 700 złp z funduszu na zakład Katedry Weterynarii przeznaczonego i kwoty 300 złp przez p. profesora Woźniakowskiego złożonej na zakupienie fantomu za 800 złp a 200 złp aby na dopełnienie Gabinetu Materii Lekarskiej obróconymi były. Uchwalono. Przychylić się do żądania Wydziału na ten raz szczególny i zwrócić jego uwagę, iż każda Katedra ograniczać powinna swe potrzeby funduszem naznaczonym tudzież iż profesor Materii Lekarskiej powinien by z produktów farmacji corocznie pozostających, które nie mają żadnego użycia.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawia wykazy potrzeb Katedr Medycznych z funduszu budgetem na rok 1820/1821 dla tychże Katedr naznaczonego zakupić się mających. Uchwalono. Zatwierdzić rzeczone wykazy o ile funduszu budgetem naznaczonego nie przenoszą i zwrócić uwagę Senatu Rządzącego na to, iż do prosektorii i dyfrakcji praktycznych świece łojowe nie zaś woskowe dla oszczędności używanymi by być mogły.

Na czym posiedzenie ukończonym zostało.

[Podpis] Wodzicki.

[hasła: Wielka Rada Uniwersytetu Jagiellońskiego, Senat Rządzący, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zgromadzenie Reprezentantów, Senat Akademicki, Biblioteka Jagiellońska, Wydział Lekarski UJ, Katedra Weterynarii, Liceum św. Anny, pensja emerytalna]

¹ Stanisław Wodzicki (1759–1843): prezes Senatu Rządzącego, polityk o przekonaniach ultrazachowawczych, wróg niezależności UJ, swoją polityką doprowadził do wydania przez rządy państw opiekuńczych Przepisów tymczasowych dla Uniwersytetu (1821), które uchylały liberalny Statut uczelni z 1818 r., zasadniczo ograniczając jej autonomię; cieszył się poparciem Metternicha i Nowosilcowa; położył zasługi w dziedzinie botaniki, autor sześciotomowego dzieła „O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół” (1818–1828), J. Sondel, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 1416–1417.

² Józef Nikorowicz (1753–1833): od 1815 prezes Sądu Apelacyjnego WMK; studia ukończył na Uniwersytecie Lwowskim, od 1793 prezes Sądu (Trybunału) Szlacheckiego w Tarnowie, od 1797 w Krakowie, członek Wielkiej Rady UJ, wybrany w 1827 na prezesa Senatu Rządzącego, urzędu nie objął, J.Wawel- Louis, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, red. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, „Biblioteka Krakowska” nr 117, Kraków 1977, s. 170–171; K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, s. 37–42.

³ Feliks Grodzicki (ok. 1760–1838): w 1809 członek Tymczasowej Rady Administracyjnej w Krakowie, członek-asesor Komisji Organizacyjnej z ramienia Austrii, od 1815 dożywotni senator WMK, od 1821 komisarz rządowy UJ, poseł do Zgromadzenia Reprezentantów 1817–1818, 1821–1822, PSB t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960 (J. Bieniarzówna); „Gazeta Krakowska” nr 98 z 7 XII 1817; nr 97 z 5 XII 1821.

⁴ Walenty Litwiński (1778–1823): w l. 1801/02 profesor w Katedrze Prawa Natury i Narodów na Uniwersytecie Lwowskim, 1802–1811 suplent (zast. profesora) w Szkole Głównej Koronnej, 1811/12– 1822/23 prof. w Katedrze Praktyki Sądowej i Prawa Kryminalnego; 1810 dziekan Wydziału Prawa, 1814/15–1820/21 Rektor UJ, dbał o uzyskanie szerszej autonomii przez uczelnię; uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), 1817/1818 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, 1815–1823 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1815 prezes TNK, 1810 członek loży „Przesąd Zwyciężony”, J. Sondel, op. cit., s. 770–771; PSB, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 494–495 (R. Dutkowa); P. M. Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: 1780–2012, red. D. Malec, Kraków 2014, s. 304–305; „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98.

⁵ Adam Krzyżanowski (1785–1847): w l. 1807/08–1808/09 profesor nadzw. w Katedrze Prawa Wekslowego, 1809/10–1811/12 prof. Kodeksu Napoleona, kodeksu handlowego, prawa górniczego „tudzież praw na ostatnim sejmie ustanowionych”, 1812/13–1847 prof. w Katedrze Kodeksu Cywilnego i Handlowego; w l. 1814/15–1815/1816, 1826/27–1832/33 dziekan Wydziału Prawa; 1845/46–1846/47 Rektor UJ, od 1816 członek TNK, prowadził praktykę adwokacką, P. M. Żukowski, op. cit., s. 262–263; J. Sondel, op. cit., s. 725; PSB, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 587–588 (J. Bieniarzówna).

⁶ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828

marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

⁷ Józef Markowski (1758–1829): profesor chemii i mineralogii UJ, kilkakrotny dziekan Wydziału Lekarskiego; od 1782 studiował nauki matematyczno-fizyczne i lekarskie, stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, w okresie pobytu w Paryżu prywatny lekarz cesarzowej Józefiny, położył duże zasługi w zakresie dydaktyki chemii, zorganizował i wyposażył gabinet chemiczny, od 1817 wykładowca mineralogii; w 1818 Nowosilcow jako konserwator UJ powołał go na swojego zastępcę, w tym charakterze Markowski okazał się zausznikiem władz zaborczych, J. Sondel, op. cit., s. 820–821.

⁸ Feliks Słotwiński (1788–1863): w 1811 zast. prof. w Katedrze Prawa Natury, Publicznego, Narodów i Ekonomii Politycznej; 1812–1817 prof. tamże; 1817–1828, 1831–1833 prof. w Katedrze Prawa Natury i Kościelnego; 1833/34–1846/47 prof. prawa rzymskiego i kościelnego; 1848/49–1860 prof. w Katedrze Prawa Kościelnego i Procedury Cywilnej; 1820/21–1822/23, 1833/34–1834/35, 1842/43, 1845/46–1847/48, 1850/51 dziekan Wydział Prawa, P. M. Żukowski, op. cit., s. 482–483; PSB, t. XXXIX, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 47–50 (B. Szlachta); Złota księga Wydziału Prawa i Administracji, red. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kraków 2000, s. 127–134 (B. Szlachta); J. Sondel, op. cit., s. 1205.

⁹ Wincenty Darowski (1787–1862): dr praw UJ, od 1816 r. urzędnik WMK, w tym sekretarz generalny Senatu Rządzącego (do 1843), czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w l. 1846–1851 prezes Komitetu Gospodarczo-Rolniczego (późniejszego Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego), zwolennik uwłaszczenia chłopów, PSB, t. IV, Kraków 1937, s. 443 (W. Sobociński).

¹⁰ Antoni Himonowski (1758–1830): pedagog, prorektor Gimnazjum (później Liceum) św. Anny; w l. 1794–1801 prorektor Szkół Przygłównych, 1794–1812 senior bursy Iurisperitorum, w 1820 przeszedł na emeryturę; sędzia pokoju okręgu I, PSB, t. IX, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961, s. 519–520 (K. Mrozowska); R. Dutkowa, Szkolnictwo średnie Krakowa w pierwszej połowie XIX w. (1801 – 1846), Wrocław 1976, „Monografie z Dziejów Oświaty”, t. XIX, passim; Kalendarzyk polityczny Wolney i niepodległey Rzeczypospolitey Krakowskiey pod opieką Trzech Nayjaśniejszych i Najpotężnieyszych Monarchów zostaiącey na rok 1819, Kraków 1819, s. 57.

¹¹ Roman Markiewicz (1772–1841): profesor fizyki, w l. 1820–1823 dwukrotny dziekan Wydziału Matematyczno-Fizycznego UJ, współtwórca „statutu karności” dla uczniów licealnych, od 1829 zastępca konserwatora UJ z ramienia Rosji, wykładał fizykę teoretyczną i eksperymentalną, w l. 1832–1838 prowadził kurs mechaniki dla rzemieślników, J. Sondel, op. cit., s. 819–820.

¹² Jerzy Samuel Bandtkie (1768–1835): profesor bibliografii, językoznawstwa słowiańskiego i numizmatyki na Uniwersytecie Krakowskim, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej 1811–1835; w 1812 otworzył przy BJ czytelnię dla publiczności, współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1816, współautor Statutu uniwersyteckiego z 1818, J. Sondel, op. cit., s. 104–106.

¹³ Tomasz Wysocki: nauczyciel, profesor literatury polskiej i łacińskiej oraz w historii w Liceum św. Anny >(Kolegium Nowodworskiego), Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 57.