Protokół dwudziestego piątego posiedzenia Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 28 grudnia 1820 r.
Or. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. S I 77, s. 73–79.
Edycja krytyczna: Mateusz Mataniak.

28 XII 1820

[s. 73] Działo się na posiedzeniu Rady dnia 28 grudnia 1820 r.

W obecności Jaśnie Wielmożnego prezesa Senatu i Rady Wodzickiego¹, JW Nikorowicza prezesa Appellacyi², JW senatora Grodzickiego³, JW Rektora Litwińskiego⁴, Jaśnie Wielmożnych Hoszowskiego⁵, Markowskiego⁶ i Krzyżanowskiego⁷ tudzież Darowskiego sekretarza Rady⁸.

[s. 74] Przedmiot. 1. Rządzący Senat nadysła uwagi swe nad wnioskami JW reprezentantów Piekarskiego⁹ i Hoszowskiego¹⁰ uczynionych w okoliczności zmiany Statutu Urządzającego Szkoły Początkowe. 2. Senat Akademicki donosi, iż wskutek tychże samych wniosków zaproszone zostały cztery damy do czuwania nad edukacją płci żeńskiej, i że wybrana została książka elementarna dla szkół parafialnych pod tytułem Elementarz na klasę I języka polskiego i ta w Drukarni Akademickiej została przedrukowaną. 3. Senat Rządzący nadsyła zaprojektowany przez Dozór Główny etat pensjów nauczycieli szkół parafialnych zmniejszony o kwotę 1600 złp dla decyzji jako w okoliczności zmiany Statutu dotyczącej. 4. Nauczyciele szkół parafialnych krakowskich wnoszą prośbę aby im pensje zmniejszonymi nie były. Uchwalono. Ad. 1º. Gdy Rada zgodnie z wnioskiem Senatu Rządzącego uznaje, iż uwagi rzeczonych reprezentantów wyjąwszy zmniejszenie pensjów nauczycielom co do przedmiotu ekonomicznego^a większej dogodności w wykonaniu ich ani dla kontrybuentów ani dla administracji nie przyniosłyby, pozostaje na dotychczasowym stanie rzeczy. Ad. 2º. Wezwać Senat Akademicki iżby polecił Dozorowi Głównemu zaprowadzenie po szkołach parafialnych obok wspomnianego elementarza i aby kosztem składek każdą szkółkę w jeden egzemplarz podobnego elementarza opatrzył. Ad. 3º.Gdy nie jest wiadomy Wielkiej Radzie stan funduszu szkół parafialnych, Etat dotychczasowy wydatków jak i na przyszłość przez rozmnażanie się szkółek spodziewany, przeto Rada nie mogąc rozpoznać niniejszej okoliczności ani jej zadecydować, wzywa uprzejmie Senat Rządzący iżby polecił Dozorowi Głównemu, aby potrzebnych w tej

^a Podkreślenie w oryginale.

mierze objaśnień Radzie udzielił, domieszczając tu jeszcze uwagę, czyliby dla oszczędzenia wydatków nie było dogodniej, aby Dozór Główny przy pierwszej nominacji profesorów samych zastępczo [s. 75] nominował, a dopiero po przekonaniu się o ich zdatności i gorliwości nominacje na aktualnych profesorów wydawał, tym sposobem pensja zastępcom w połowie profesorskiej Statutem wymierzona większą nad proponowaną oszczędność stanowiłaby. Ad. 4º. Odpowiedź zawiesza się nauczycielom co do stanowczego rzeczy rozstrzygnienia.

Przedmiot. P. Karkoszyński¹¹ profesor były Liceum św. Anny składa dowody w celu uzyskania emerytury. Uchwalono. Gdy p. Karkoszyński udowodnił iż lat 10 aktualnie w zawodzie nauczycielskim pracował, przeto w stosunku tego stosownie do § 38 Statutu Organicznego onemuż pensję emerytalną w sumie 1000 złp naznacza, którą od 1 grudnia br. z funduszu pobieranej dotąd przez niego etatowej pensji odbierać ma. Gdy jednak od 1790 r. przyjętym będąc na kandydata do stanu nauczycielskiego zawodowi temu poświęcił się i jedynie dla zmian politycznych Katedry nie osiągnął, gdy nadto dla utraconych sił od dalszego sprawowania obowiązków nauczycielskich uwolnionym został, a tym samym na szczególne względy zasługuje, przeto Rada wzywa Senat Akademicki, aby p. Karkoszyńskiego w roku następnym na zasadzie § 32 Statutu Zgromadzeniu Reprezentantów polecić i powiększenie emerytury dla tegoż zaprojektować. O wyznaczenie emerytury dla p. Karkoszyńskiego Senat Rządzący i Rektora Uniwersytetu zawiadomić wypada.

Przedmiot. Senat Akademicki przedstawia dwa projekta, pierwszy Instrukcję dla Komitetu Liceum nadzorującego, drugi do Ustawy dla uczniów Uniwersytetu, donosząc, iż delegował Komitet do uczynienia uwag nad Statutem. [s. 76] Uchwalono. Przyjąć rzeczone projekta z niektórymi odmianami w minucie wynotowanymi i przesłać jeden egzemplarz Instrukcji Komitetowi Liceum nadzorującemu z wezwaniem ścisłego doń stosowania się, i z oświadczeniem, iż Rada spodziewa się po gorliwości członków Magistraturę tę składających, iż wszelkiego dołożą starania, aby należny porządek i karność w szkołach utrzymana była i pożytek z nauk pomnażał się. Zarazem wezwać tenże Komitet, aby przy pierwszym swoim raporcie kwartalnym doniósł, jakie książki tak do nauk jak i do religijnej instrukcji są naznaczone w Liceum tutejszym. Po jednym egzemplarzu Instrukcji i Ustawy dla uczniów przesłał tak Senatowi Akademickiemu jak Rządzącemu, z wezwaniem Senatu Akademickiego, aby w czasie swoim nadesłał uwagi nad Statutem Uniwersytet Urządzającym, tudzież Senatu Rządzącego, aby tak poprzednio kommunikowany mu Statut karności uczniów Liceum jak i niniejszą Ustawę dla uczniów Uniwersytetu wydaną drukiem ogłosić nakazał w oddzielnych egzemplarzach. O czym równie i Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego zawiadomionym być ma, z wezwaniem, aby Ustawę dla uczniów Uniwersytetu wydaną w wykonanie wprowadził.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia uprojektowaną expens biblioteczną na rok 1820/1821 tudzież taktorę obstalunku w Lipsku na aukcji do zatwierdzenia.

Uchwalono. Zaprojektowaną expens biblioteczną wraz z taktorą zatwierdzić i upoważnić Rektora, aby na kupno książek kontengensa budgetem naznaczone, a pozostające jeszcze do wypłaty za miesiące grudzień, styczeń, luty, marzec, kwiecień i maj w miarę wpływu salvo calculo do ręki za kwitem bibliotekarza p. Bandtkie¹² wypłacić nakazał kasjerowi Uniwersytetu.

[s. 77] Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia do zatwierdzenia Wykazy potrzeb Katedr Wydziału Matematyczno-Fizycznego z funduszu budgetem na rok 1820/1821 naznaczonego zaspokoić się mające. Uchwalono. Wykazy rzeczone o ile funduszu budgetem naznaczonego nie przechodzą zatwierdzić i upoważnić Rektora Uniwersytetu, aby kasjerowi Uniwersytetu do rąk i za kwitami profesorów właściwych Katedr salvo calculo następujące kwoty wypłacić nakazał w miarę wpływu, a mianowicie na Gabinet Fizyczny 1000 złp, na Laboratorium chemiczne 2400 złp, na Gabinet geometrii wykreślnej 400 złp, na Ogród botaniczny 8000 złp, na Katedrę Zoologii 400 złp, dla Obserwatorium astronomicznego 3000 złp.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia Wykaz potrzeb dla Szkół Malarstwa i Snycerstwa z funduszu budgetem na rok 1820/1821 oznaczyć się mającego, do sprawunku przypadające. Uchwalono. Wykazy rzeczonego wydatku o ile funduszu budgetem naznaczonego nie przechodzą zatwierdzić i upoważnić Rektora, aby stosowne kwoty w czasie swoim w miarę wpływu do rąk i za kwitami profesorów respective salvo calculo kasjerowi Uniwersytetu wypłacić nakazał.

Przedmiot. P. Joachim Karkoszyński były nauczyciel Liceum składa dowody spędzonego czasu w zawodzie nauczycielskim w celu uzyskania emerytury. Uchwalono. Gdy p. Karkoszyński udowodnił iż lat 10 aktualnie w szkołach tutejszych jako profesor pracował, [s. 78] przeto stosownie do przepisu § 38 Statutu Rada onemuż emeryturę w sumie 1000 złp pensji rocznej naznacza wzywając Senat Rządzący, aby dać zechciał kasjerowi Uniwersytetu dyspozycję, aby rzeczoną pensję onemuż z funduszu pobieranej dotąd przez niego pensji wypłacał. Że zaś p. Karkoszyński już od 1790 r. przyjętym będąc za kandydata do stanu nauczycielskiego poświęcił się zupełnie jeszcze wtenczas stanowi nauczycielskiemu i jedynie dla zaszłych zmian politycznych w Kraju dopiero w 1810 r. Katedrę otrzymał, gdy nadto nadwyrężywszy znacznie zdrowie swoje w ciągu służby, z tej przyczyny jedynie od dalszego sprawowania obowiązków nauczycielskich uwolnionym został, a tym samym na szczególne zasługuje względy, wzywa przeto Rada Senat Akademicki, aby p. Karkoszyńskiego w roku następnym na zasadzie § 32 Statutu Organicznego Zgromadzeniu Reprezentantów polecić i powiększenie emerytury dla tegoż w budgecie zaprojektować.

Przedmiot. Senat Rządzący kommunikuje Radzie odpis Księcia^b Namiestnika królewskiego, który w okoliczności zażądanego wyłączenia Akademii tutejszej

^b W oryginale: Xięcia.

graduowanych od potwierdzania stopni w Uniwersytecie Warszawskim. Uchwalono. Gdy za warunek żądanego wyłączenia położone jest zaprowadzenie jednostajnych urządzeń w Uniwersytecie tutejszym z Uniwersytetem Warszawskim, wzywać przeto Senat Akademicki, aby przedstawił Projekt do Planu tego urządzenia [s. 79] dla uchwalenia go i przedstawia Senatowi Rządzącemu do porozumienia się z Komisją Rządową Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Królestwie Polskim, by następnie wskutek tego wyłączenie Uniwersytetu tutejszego ogłoszonym zostało.

Przedmiot. P. Dymidowicz¹³ kasjer Uniwersytetu prosi o powiększenie pensji emerytalnej. Uchwalono. Gdy już budget akademicki ułożonym i do ogólnego budgetu Zgromadzeniu Reprezentantów podanym został, przeto prośba niniejsza jako za późno podana ma być do akt złożoną.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia prośbę p. Frączkiewicza¹⁴ zastępcy profesora matematyki w Liceum o powiększenie mu pensji. Uchwalono. Gdy stosownie do Statutu każdy zastępca 2/3 części pensji aktualnego profesora pobierać powinien, przeto i p. Frączkiewiczowi ustanowionemu zastępcy profesora matematyki 2/3 części pensji w sumie 2800 złp budgetem dla profesora naznaczonej, od daty do której p. Gaudziński5 były profesor matematyki pensję odebrał, Rada akkorduje wzywając Senat Rządzący, aby stosowną kasjerowi Uniwersytetu wydać ze strony swojej dyspozycję, by p. Frączkiewiczowi rzeczone 2/3 części pensji aktualnego profesora z funduszu pozostałej po p. Gaudzińskim pensji wypłacił.

1

1

Na czym posiedzenie ukończonym zostało.

[Podpisy] Wodzicki, Darowski – sekretarz Rady.

[hasła: Wielka Rada Uniwersytetu Jagiellońskiego, Senat Rządzący, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, konserwator Uniwersytetu Jagiellońskiego, Drukarnia Akademicka, Biblioteka Jagiellońska, Obserwatorium Astronomiczne, Wydział Matematyczno-Fizyczny UJ, Uniwersytet Warszawski, Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Namiestnik Królestwa Polskiego, sekretarz Wielkiej Rady UJ, kasjer UJ, szkoły początkowe, Dozór Główny Szkół Początkowych, Liceum św. Anny]

¹ Stanisław Wodzicki (1759–1843): prezes Senatu Rządzącego, polityk o przekonaniach ultrazachowawczych, wróg niezależności UJ, swoją polityką doprowadził do wydania przez rządy państw opiekuńczych Przepisów tymczasowych dla Uniwersytetu (1821), które uchylały liberalny Statut uczelni z 1818 r., zasadniczo ograniczając jej autonomię; cieszył się poparciem Metternicha i Nowosilcowa; położył zasługi w dziedzinie botaniki, autor sześciotomowego dzieła „O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół” (1818–1828), J. Sondel, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 1416–1417.

² Józef Nikorowicz (1753–1833): od 1815 prezes Sądu Apelacyjnego WMK; studia ukończył na Uniwersytecie Lwowskim, od 1793 prezes Sądu (Trybunału) Szlacheckiego w Tarnowie, od 1797 w Krakowie, członek Wielkiej Rady UJ, wybrany w 1827 na prezesa Senatu Rządzącego, urzędu nie objął, J.Wawel- Louis, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, red. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski,

„Biblioteka Krakowska” nr 117, Kraków 1977, s. 170–171; K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, s. 37–42.

³ Feliks Grodzicki (ok. 1760–1838): w 1809 członek Tymczasowej Rady Administracyjnej w Krakowie, członek-asesor Komisji Organizacyjnej z ramienia Austrii, od 1815 dożywotni senator WMK, od 1821 komisarz rządowy UJ, poseł do Zgromadzenia Reprezentantów 1817–1818, 1821–1822, PSB t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960 (J. Bieniarzówna); „Gazeta Krakowska” nr 98 z 7 XII 1817; nr 97 z 5 XII 1821.

⁴ Walenty Litwiński (1778–1823): w l. 1801/02 profesor w Katedrze Prawa Natury i Narodów na Uniwersytecie Lwowskim, 1802–1811 suplent (zast. profesora) w Szkole Głównej Koronnej, 1811/12– 1822/23 prof. w Katedrze Praktyki Sądowej i Prawa Kryminalnego; 1810 dziekan Wydziału Prawa, 1814/15–1820/21 Rektor UJ, dbał o uzyskanie szerszej autonomii przez uczelnię; uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), 1817/1818 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, 1815–1823 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1815 prezes TNK, 1810 członek loży „Przesąd Zwyciężony”, J. Sondel, op. cit., s. 770–771; PSB, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 494–495 (R. Dutkowa); P. M. Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: 1780–2012, red. D. Malec, Kraków 2014, s. 304–305; „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98.

⁵ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828 marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

⁶Józef Markowski (1758–1829): profesor chemii i mineralogii UJ, kilkakrotny dziekan Wydziału Lekarskiego; od 1782 studiował nauki matematyczno-fizyczne i lekarskie, stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, w okresie pobytu w Paryżu prywatny lekarz cesarzowej Józefiny, położył duże zasługi w zakresie dydaktyki chemii, zorganizował i wyposażył gabinet chemiczny, od 1817 wykładowca mineralogii; w 1818 Nowosilcow jako konserwator UJ powołał go na swojego zastępcę, w tym charakterze Markowski okazał się zausznikiem władz zaborczych, J. Sondel, op. cit., s. 820–821.

⁷ Adam Krzyżanowski (1785–1847): w l. 1807/08–1808/09 profesor nadzw. w Katedrze Prawa Wekslowego, 1809/10–1811/12 prof. Kodeksu Napoleona, kodeksu handlowego, prawa górniczego „tudzież praw na ostatnim sejmie ustanowionych”, 1812/13–1847 prof. w Katedrze Kodeksu Cywilnego i Handlowego; w l. 1814/15–1815/1816, 1826/27–1832/33 dziekan Wydziału Prawa; 1845/46–1846/47 Rektor UJ, od 1816 członek TNK, prowadził praktykę adwokacką, P. M. Żukowski, op. cit., s. 262–263; J. Sondel, op. cit., s. 725; PSB, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 587–588 (J. Bieniarzówna).

⁸ Wincenty Darowski (1787–1862): dr praw UJ, od 1816 r. urzędnik WMK, w tym sekretarz generalny Senatu Rządzącego (do 1843), czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w l. 1846–1851 prezes Komitetu Gospodarczo-Rolniczego (późniejszego Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego), zwolennik uwłaszczenia chłopów, PSB, t. IV, Kraków 1937, s. 443 (W. Sobociński).

⁹ Franciszek Borgiasz Piekarski (1759–1834): prezes Sądu Kryminalnego dla departamentów krakowskiego i radomskiego, wiceprezes Sądu Apelacyjnego WMK, przewodniczący Komitetu Hipotecznego, członek Komisji Włościańskiej oraz Towarzystwa Dobroczynności i Arcybractwa Miłosierdzia, uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), w l. 1817/1818, 1818/1819, 1822/1823 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, autor prac z dziedziny rolnictwa, „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98; 1818, nr 10, 18, 42, 99; „Dyariusz Czynności Seymu Rzeczypospolitey Krakowskiey roku 1822”, 29/200/46 (WMK II-26), k. 10; M. Mataniak, The Judicial Circle in the Free City of Cracow (1815 – 1846), „Beiträge zur Rechtsgeschichte Österreichs” 2020, Bd. 2, s. 327–328; D. Malec, Z dziejów prawa hipotecznego Wolnego Miasta Krakowa, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2004, t. LVI, z. 1, s. 87–94. K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, a. 43–47.

¹⁰ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828 marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze

Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

1 1 Joachim Karkoszyński: profesor fizyki i arytmetyki w Liceum św. Anny (Kolegium Nowodworskiego), Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 58.

1 2 Jerzy Samuel Bandtkie (1768–1835): profesor bibliografii, językoznawstwa słowiańskiego i numizmatyki na Uniwersytecie Krakowskim, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej 1811–1835; w 1812 otworzył przy BJ czytelnię dla publiczności, współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1816, współautor Statutu uniwersyteckiego z 1818, J. Sondel, op. cit., s. 104–106.

1 3 Michał Dymidowicz: dr filozofii, emerytowany profesor Szkół Przygłównych, kasjer szkolny, członek Dozoru Głównego Szkół Początkowych, Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 55, 57, 59.

1 4 Augustyn Frączkiewicz (1796–1883): absolwent Akademii Krakowskiej, uczeń prof. Karola Hube, od 1820 nauczyciel matematyki w Liceum św. Anny, od 1829/1830 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, 1862– 1869 profesor Szkoły Głównej w Warszawie, członek Akademii Umiejętności w Krakowie od 1873, autor prac z zakresu geometrii elementarnej, K. Mrozowska, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1795 – 1850, [w:] Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765 – 1850, t. 2, cz. I, red. K. Opałek, Kraków 1965 s. 132, 180; PSB, t. VII, Kraków 1948.

1 5 Marcin Gaudziński: profesor matematyki i geografii w Liceum św. Anny (Kolegium Nowodworskiego), Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 58.